උතුරේ දෙමළ ජනයා චන්දය දුන්නේ සිංහල බෞද්ධ සජිත්ට යයි කියන කටින්ම, සිංහල බෞද්ධ චන්ද වලින් පමණක් ගෝඨාභය දිනීම අශුභ කරුණක් යයි සුමන්තිරන් ප්‍රකාශ කිරීම යහපාලන දෙමළ බොරුකාරයින් වැටී සිටිනා ඔල්මාද ස්‌වභාවය, අන්දමන්දවීම එලිකරන්නේය. යහපාලන සිංහල බොරුකාරයින්ද ඉන්නේ මෙම ඩිලූෂන් මනසේ බව පේන්නේ ඔවුන්ද දැන් ඉතිපිසෝ ගාථාව මතක්‌වී, අළුතින් නැවත බුද්ද්ධාගම වැළඳගැනීමට යන නිසාය. රෝසි සේනානායකලා, මිසිස් චන්ද්‍රිකාලා, ලංකාවේ බෞද්ධ පදනම නැතිකල යුතුයයි ක්‍රියාකරද්දී, රන්ජන් රාමනායකලා, මංගල සමරවීරලා සිවුරට නිගාකරද්දී, ලංකාව සිංහල බෞද්ධ රටක් නොවේයයි කියද්දී නිහඬව සිටි, 2015 සිටම සිවුරු දඩයමේ ගිය යූ‌එන්‌පී කාරයෝ මේ වනවිට ගලේ පැහැරූ බළලුන් වී සිටී. ඉදිරි පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේදී වෙන්නට යන කෲර සෝදාපාළුව දැන්තියාම ඔවුන්ගේ මනස් අවුල් කරණවාසේ පෙනේ.
ගෑණු-පිරිමි සිංහල අගමැතිලාගේ, ජනාධිපතිලාගේ ලංකා ඉතිහාසය හා භූගෝල විද්‍යාව නොදන්නාකම හා ඔවුන් ලෝභ-ද්වේශ-මෝහයෙන් පිරි, බොහෝසෙයින් හිරි-ඔත්තප්ප නැති පංචස්කන්‌ධ වීමත් නිසා, ඉංග්‍රීසීන්ගේ බෙදාපාලනය කිරීමේ උපක්‍රමයේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් 1921/23 කාලයේ පොන්නම්බලම් අරුණාචලම් ආරම්භකල ටැමිලක්කම් දෙමළ රාජ්‍ය ව්‍යාපාරය නිසි ආකාරයට බෞද්ධ රාජ්‍ය පාලන සංකල්ප මඟින් දමණය කර ගැනීමේ හැකියාවක් ඔවුන්ට නොවීය. ඔවුන් ධර්‌මපාලතුමාට හිරිහැර කර රටින් එලවා ගත්තේද මේ නිසාය. උදාහරණයක් වශයෙන් 1957 දී බණ්ඩාරනායක හා 1965 දී ඩඩ්ලි විසින් දෙමළ නිජභූමියක් යයි චෙල්වනාගම් කියන ප්‍රදේශයකට ඉඩම් බලතල දීමට එකඟවීම කෙළවරවූයේ 1987 දී 13 සංශොධනය මඟින් ජේ‌ආර් යටතේ ලංකාවේ පෙඩරල් රාජ්‍යයක් බිහිවීමෙනි.
මෝඩ සිංහලයින් මෙන් නොව චෙල්වනායගම් ක්‍රියාකලේ රේල්පාරේ නොනැවතී හෙමින් දුවන කෝච්චියක් සේය. උතුරේ දෙමළ නිජබිමක් තිබේ යන ඔහුගේ මිථ්‍යාවට විරුද්ධව කට අරින්නට කිසිදු සිංහල දේශපාලකයෙක්ට ශක්තියක් නොවීය. අනිත් අතට, දැන් ටිකක්, පසුව ගොඩක් යන ඔහුගේ න්‍යාය (ලිට්ල් නව්, මෝ ලේටර්) දැන දැනම, දෙමළ මන්ත්‍රීන්ගේ චන්ද පෙරේත කමින් අන්‌ධව, සිංහල නායකයින් විසින් වරින් වර ගිලගත් ඇමක් විය. මේ පිළිඹඳ ඉතිහාස කතාව මීට පෙර ලියා ඇති අවස්ථා බොහෝය. මිසිස් චන්ද්‍රිකා 1994-2000 කාලයේදී පැකේජ් ඩීල් මඟින් රට කැබලිකර දෙමළ නිජබිම සාදාදීමට නීලන් තිරුචෙල්වම් හා ජයම්පති වික්‍රමරත්න නම් මාක්ස්වාදියා යොදවා රහස් ප්ලෑනක් සැදුවේය. 2009 මැයි 19 දාට පසුදා යුද ආඥාවක් මගින් 13 සංශොධනය අහෝසි කිරීමට ඉඩක් තිබුණේය. ඒ වෙනුවට 2013 දී දෙමළ මධ්‍යස්ථ මතධාරියෙක් යැයි සැළකූ විග්නේශ්වරන්ව කරට ගෙන ලෝකයේ නොම්මර එකේ ඉල්ලාගෙන කෑමක් විඳගත්තේය. සිංහල නායකයින් අල්ලේ නැටවීමට මේ අළුත් කොටි වල්ගයට හැකිවිය. ඕනෑම නරක දෙයක වුනත් හොඳක් තිබිය හැකියැයි කියනවා මෙන් විග්නේශ්වරන් රටට ඔප්පු කලේ බෙදුම්වාදය නමැති පිළිකාව බිලි පිදේණිදී සමනය කල නොහැකි බවය. දෙමළෙන් ජාතික ගීය ගැයීම ඊළම් කාරයින් දකින්නේ තවත් එක් ජයග්‍රහණයක් සේ මිස සංහිඳියා අත්වැලක් ලෙස නොවේ. මේ නිසා සංහිඳියාකාරයින්ගේ වැඩ නිසා යම් පමණකින් හෝ තිබෙන සංහිඳියාවත් මකබෑවී ගියේය. වැඩ බකල් කර චන්ද්‍රිකා නැවතත් ලන්ඩන් බලා පලාගියේය!
ඇමෙරිකන් තානාපතිනියවද සහභාගි කරවාගෙන, මාදුළුවාවේ සෝභිත හිමියන්ව රවටාගෙන, සිරිසේන මහතාව ඉත්තෙක් කරගෙන 2014 අග කරන ලද මහින්ද රාජපක්‍ෂ රෙජිමය පෙරලීම සිංහලයා විසින් කල ඉඟුරුදී මිරිස් ගැනීමක් විය. මහින්ද රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුවේ අඩුපාඩු වලට දුන් දඬුවම බඩ සුද්දවෙන්නට දුන් බෙහෙතෙන් ලෙඩා මළා වැනිවිය. එහෙත් මේ වෙනස සුමන්තිරන් ඇතුළු දෙමළ ඊළම්කාරයින්ට, ප්‍රභාකරන් මඟින් යුදකර ලබාගත නොහැකිවූ ඊළම, චන්දයෙන් ලබාගැනීමේ උපාය මාර්‌ගයේ හිනිපෙත්ත විය. රට කැබලි කිරීමට රනිල්-චන්ද්‍රිකා-මංගල සමරවීර-ජයම්පති වික්‍රමරත්න-ලාල් විජේනායක හා එකතුව සුමන්තිරන් විසින් බොරු නාඩගමක් නටා අන්තිමට 2018 දී ඉදිරිපත් කලේ රට කැබලි කිරීමේ 1994-2000 චන්ද්‍රිකාගේ පරණ ප්ලෑනමය. යහපාලන හිරකාරයෙකුවූ ජනාධිපති විසින් 2018 ඔක්තෝබර් 26 දින පුපුරවන ලද යහපාලන අත්බෝම්බය නිසා මෙම කූඨ ප්ලෑන කොට උඩ ගියේය. 2019 අප්‍රියෙල් 21 පාස්කු ප්‍රහාරය මෙම කූඨ ප්ලෑනට සම්බන්‌ධද යන්න මෙතෙක් තහවුරුවී නැත. කෙසේ වෙතත් නීතියෙන් පැවැත්‌විය යුතුවූ ජනාධිපතිවරණය කල්දමන්නට හේතුවන තරමේ කලබගෑනියක් රටේ ඇති නොවීය.
සිංහලයා පරද්දන්නට සජිත්ට චන්දය දෙන්නයි සුමන්තිරන් ප්‍රසිද්ධියේ සිංහලයින්ගෙන්ම ඉල්ලා සිටියේ, මෝඩ සිංහලයින් විසින් මළායයි සිතුවත්, වැළලී පමණක් පවතින රට බෙදන ව්‍යවස්ථා ජරමරය යලි ගොඩගන්නටය. සජිත් නමැති විහාර 1200 ක් රට පුරා හදන්නට ප්‍රතිඥාදුන් සිංහල බෞද්ධයාට චන්දය දීමෙන් දෙමළ ජනයා ජාතිවාදීන් නොවන බව රටට ඔප්පුවුනා යන සුමන්තිරන්ගේ මෙම ඉල්ලීම හරියට 1861-65 ඇමෙරිකන් සිවිල් යුද්ධයේ අගභාගයේදී වහල් ක්‍රමය රැකගන්නට ඔවුන්ගේ ඒ වනවිට පැරදෙමින් පවතින යුදහමුදාවට බැඳෙන ලෙස දකුණේ වහල් හිමියන් ඔවුන්ගේ වහළුන්ට කල ඉල්ලීම වැනි විය. සුමන්තිරන්ගේ මේ කතා අනුව බලනවිට මීට පෙර දෙමළ ජනයා සරත් ෆොන්සේකාට චන්දය දුන්නේ ඔහු ප්‍රභාකරන්ව විනාශකල බව අමතක කර විය යුතුය.
සුමන්තිරන් මෙවැනි විකාර කතා කියන්නේ ඔවුන්ගේ කූඨ සැලස්ම මෙවර චන්දයෙන් ව්‍යවර්‌ථව ගිය නිසා එය රෙපයාර් කරගන්නට සිතාය. එහෙත් මේ පාර ඔවුන්ට සිදුවූයේ නයාට ගසා පොල්ල වරද්දාගත්තා වැනි කොටුවීමක්‌ය. මෙම ලිපියේ අරමුණ මේ අබ්බැද්දිය පෙන්වා දීමය. 13 සංශොධනයෙන් ලැබුණ පෙඩරල් පදනමෙන් පසු ඊළග පිම්ම පනින්නට සූදානමක් වශයෙන් ප්ලෑන් ඒ (ප්‍රභාකරන්) වලට අමතරව ප්ලෑන් බී එකක් වශයෙන් දෙමළ නායකයින් කලේ ලංකාවේ චන්ද සිතියමේ ඊළම් නිජබිම හා සෙසු ප්‍රදේශ අතර ඇති බෙදීම ඉස්මතුකර ලොවට පෙන්නීමය. 2004 ජනාධිපති චන්දයේදී සිට 2016 පලාත් පාලන චන්දය දක්‌වාම මේ බෙදුම් රේඛාව දිස්විය. මේ නිසා 2019 චන්දය සඳහා ඔවුන්ගේ උපායවූයේ දමිළ සිසුන් ලවා කිසිසේත් ලබාගත නොහැකිබව දන්නා ඉල්ලීම් 13 ක් ඉදිරිපත් කරවීමය. ඒ මඟින් වෙනදා මෙන් දෙමළ චන්ද තොගපිටින් ඔවුන්ට ලබාගෙන චන්ද සිතියම ජාත්‍යන්තරයට පෙන්‌වීමටය. එහෙත් මෙවර සිතියමින් දෙමළ-මුස්ලිම් චන්ද නැතිව සිංහලයාට ආණ්ඩුවක් හදන්න බෑ යන මිථ්‍යාව බිඳ වැටී ගොස් ඇත. සිංහලයා සමඟ මිස සිංහලයා නැතිව තවදුරටත් ගමනක් නැතිබව විචක්‍ෂණ බුද්ධිය ඇති බටහිර ඊළම් සපෝටර්ලාට අවබෝධවෙනු නිසැකය. සිංහලීකරණය යනු විග්නේශ්වරන්ලාගේ ප්‍රෝඩාවක් බව පැහැදිලි වනු ඇත.
ශිෂ්‍ය ඉල්ලීම් 13, සුමන්තිරන් මූලිකව සැදූ 2018 යහපාලන ව්‍යවස්ථා මගඩියට එහා ගිය එකකි. එහත් මේ ඉල්ලීම් හරියට රත්‌වූ පිහියකින් බටර් කපනවා මෙන් ගෝඨාභය විසින් ප්‍රතික්‍ෂේප කරාවියයි ඔවුන් නොසිතූ බව නිසැකය. ඔවුන් සිතුවේ ගෝඨාභය තවත් එක මෝඩ සිංහල අළුත් දේශපාලකයෙක්‌ය කියා විය යුතුය. නමුත් සජිත් ඔවුන්ගේ ලණුව කෑවේ වංක ලෙස තම චන්ද ප්‍රකාශණයට ඉල්ලීම් 13 හා 2018 ව්‍යවස්ථා මරාළය ඈඳාගැනීමෙනි. සිංහලයා රැවටීමත්, දෙමළා රැවටීමත් යන එක ගලෙන් කුරුල්ලන් දෙන්නෙක්ම මරාගැනීම සජිත් තොත්ත බබාගේ අරමුණ විය. දැන් මෙම සුමන්තිරන්-සජිත් ප්ලෑන දෙපක්‍ෂයටම පාරා වලල්ලක් වී ඇත. සජිත්ලාට එන පාර්ලිමේන්තු චන්දයේදීත්, සුමන්තිරන්ලාට උපායක් වශයෙන් චන්ද නිජබිම් සිතියම පවිච්චි කිරීමේදීත් බලවත් අර්බුදයක් හටගෙන තිබේ.
යහපාලන සංහිඳියාවෙන් බෞතීස්ම‌ව දැන් යන එන මං නැතිව සිටිනා චම්පික රණවක නම් මේ සිතියමේ දකින්නේ අනාගත ලොකු අවුලක අඳුරු සෙවනැලිය. යම් ආකාරයක සිංහල-දෙමළ ජාතිවාදී කෝලාහලයක් චම්පිකටත්, සජිත්ටත්, සුමන්තිරන්ටත් ඇති එකම ගැලවීමය.
එහෙත් මේ සිතියම යටින් ඇති පාර්ලිමේන්තු ආසන මට්ටමේ චන්ද සංඛ්‍යා විමසා බලනවිට ඉන් එලිවන්නේ ලංකාවේ දෙමළ බෙදුම්වාදයේ මළගම ලංවී ඇතිබවය. දෙමළ බෙදුම්වාදීන්ගේ ඉල්ලීම් කෙළින්ම ප්‍රතික්‍ෂේපකල ගොඨාභයට, උතුරේ දෙමළ ජනයා ආසන මට්ටමින් දී ඇති චන්ද සංඛ්‍යාව, දෙමළ හා මුස්ලිම් චන්ද නැතිව තනිකර සිංහල චන්ද වලින් සිංහලයෙකුට ජනාධිපති වීමට පුළුවන් යන කරුණ සමඟ බලනවිට එය රටට ඉතාමත් හිතකරය.
මේ සමඟ ඇති සංඛ්‍යා සටහණේ මුල් කොලමෙන් පෙන්වන්නේ දෙමළ නිජබිම යයි කියනා චන්ද කොට්ඨාශවල ගෝඨාභයට ලැබුණු චන්ද සංඛ්‍යාවය. දෙවැන්න කොට්ඨාශයේ නරක්‌වූ (ප්‍රතික්‍ෂේපවුණ) චන්ද සංඛ්‍යාවය. තුන්වැන්න චන්දය පාවිච්චි නොකල අයගේ සංඛ්‍යාවය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යනු පුදුමාකාරයේ බිබික්කමකි. ඇමෙරිකාවේ, ලක්‍ෂ 395 ක් සිටිනා කැලිෆෝර්නියා ජනපදයටත්, ලක්‍ෂ 7 ක් සිටිනා උතුරු ඩැකෝටාවටත් ඇත්තේ සෙනේට් සභිකයින් දෙන්නෙක් බැගින් පමණය. නඩුකාරයින් චන්දය ඉල්ලා තේරෙන්නේද ඇමෙරිකාවේය. ලංකාවේ දෙමළ පක්‍ෂයට හා මුස්ලිම් පක්‍ෂ වලට ලැබෙන මුළු ආසන සංඛ්‍යාව ඔවුන්ගේ මුළු ජන සංඛ්‍යාව හා සසඳනවිට ප්‍රජාතන්ත්‍ර විරෝධීය. මේ අනුව සිතනවිට යම් දෙමළ මන්ත්‍රී ආසනයක දිණන මන්ත්‍රීට ලැබෙන චන්ද සංඛ්‍යාව, ඉහත සඳහන් දෙවන හා තුන්වන කොලම් සමඟ සසඳන විට පෙනීයන්නේ ටී‌එන්‌ඒ‌කාරයින්ට චන්දය නොදුන් විශාල පිරිස් ඒ ඒ චන්ද කොට්ඨාශවල සිටිනා බවය. රාජාලියා හා හංසයා අතර වෙනස පවා නොතේරුණු දෙමළ ජනයා ආරියවංශ දිසානායකට, සිවාජිලිංගම්ට වඩා චන්දය දී ඇත. හිස්බුල්ලාට වූ දේත්, අනුර කුමාර අතරමංවීමත් හොඳ පාඩම්‌ය. මේ අනුව යමින් වෙනදා මෙන් නොව මෙවර සිදුවිය යුත්තේ මේ එක් එක් දෙමළ චන්ද කොට්ඨාශවල ඉන්නා ගෝඨාභයට චන්දය දුන් දහස් ගණන් දමිළ ජනයා එකතුකර ඒ චන්ද කොට්ඨාශවල දෙමළ-සිංහල මිත්‍රත්‌ව සංවිධාන පිහිටුවා සෙසු දෙමළ ජනයාට සත්‍යය කියාදී කොළඹ සිට ඔවුන් රවටන සුමන්තිරන්ලා වැන්නන්ගෙන් ඔවුන් ගලවා ගැනීමය. 1931 ඩොනමෝර් ආණ්ඩුක්‍රම කාලයේ සිටම සිදුවූයේ යාපනේ කුලහීනයයි සළකණ ජනයා පාගා කොන්කර දැමීමය. අත්‍යාවශ්‍ය පාරක් (කෝස්වේ) දැමීමට යාමේදී පවා ඉන් කුලහීනයින්ට උපකාරයක් වෙන නිසා වෙල්ලාලයෝ ඊට විරුද්ධවිය. මා සමඟ කැනඩාවේ ඉගෙනගත් ප්‍රභාකරන්ගේ ඥාති සහෝදරයෙක් (ඔහුගේ නමත් ප්‍රභාකරන්) මට කිව්වේ පෙඩරල් පාටි සෙන්ට්‍රල් කමිටි එක තරුණ ප්‍රභාකරන්ව කොන් කිරීම ඔහුගේ වෙල්ලාල වෛරයට මුල් හේතුවවූ බවය. කොළඹ සිට සිමෙන්ති සංස්ථාවේ නිලධාරියෙක් වශයෙන් වරින් වර කන්කසන්තුරේ කම්හලට ගිය විට එහි කම්කරුවන් මට (එසේ ගිය අනිත් සිංහලයින්ටත්) දැක්‌වූයේ ඉතාමත් සුහද ලැදි භාවයකි. සුද්දන් විසින් දෙමළ ජනයාට වැඩි සැලකිල්ලක් දැක්‌වූයේද මේ ගතිගුණය නිසාම වියයුතුය. කර්‌නල් රත්නප්‍රිය බන්‌දුට දෙමළ ජනයා දක්‌වන ආදරය හදපත්ලෙන්ම නැඟෙන්නක් මිස, බොහෝවිට සිංහලයින් පෙන්වන ආකාරයේ ව්‍යාජ බැඳීමක් නොවේ.
දෙමළ මාධ්‍යයෙන් පේරාදෙණියේ සරසවියට 1963 දී ආ සිසුවෙකුට දෙන්නෙක් වෙනුවට තනියෙන් කාමරයක ඉන්නට සිදුවූයේ ඔහු කුලහීනයයි අනිත් දෙමළ සිසුන් ඔහුව කොන් කල නිසාය. ශාලාධිපතිවූයේ දෙමළ මහාචාර්යවරයෙකි! 1957 දී බණ්ඩාරනායක මහතා මොවුන්ට සාධාරණයක් කිරීමට ප්‍රිවෙන්ෂන් ඔෆ් සෝසියල් ඩිසැබිලිටීස් නම් නීතියක් ගෙනාවේය. ඒ මැත් ප්‍රොෆෙසර් සුන්දරලිංගම් හින්දු කෝවිල් හරිජනයාගෙන් කිලිටිවීම වැලක්‌වීමට සටන් කල කාලයේය. මේ හරි ජනයා දෙමළට හරවා ගත් ආදි සිංහල ජනයා කියාද මතයක් ඇත.
දෙමළ-සිංහල මිත්‍රත්වයක් දැනටමත් බිම් මට්ටමෙන් හටගනිමින් පවතී. බොදු බල සේනාව හා ලංකා හින්දු සම්මේලනය එක් උදාහරණයකි. මෑතදී ඇතිවූ ගුරුකන්ද විහාර ආදාහන අවුලේදී හින්දු සම්මේලනය ඉදිරිපත්‌වුනේ, කෝවිලක් තිබුණත් නැතත් ආදාහනයක් නිසා එය කිලිටි වනවා යන තර්‌කය වැරදි ආගමික අදහසක් බව පෙන්වා දෙමිනි. රතන හාමුදුරුවන් උපවාස කලවිට මඩකලපුවේ දෙමළ මන්ත්‍රීවරයෙක්ද ඊට සහයෝගය දෙමින් උපවාස කලේය. නැඟෙනහිර පලාතේ දෙමළ ප්‍රාදේශීය ලේකම් කාර්‌යාලයක් ඉල්ලා පැවති අර්බුදය විසඳීමට ඥානසාර හිමියන්ගේ මැදිහත්‌වීම දෙමළ ජනයා අගය කලේය. නාගානන්දගේ මැදිහත්‌වීම නිසා ප්‍රසිද්ධියට පත්‌වූ අරුන් ආවා කල්ලිය පිළිඹඳ සත්‍යය එලිකලේය. දෙමළ බෙදුම්වාදය යනු යම් කොළඹ වසන දමිළ නායකයින් යයි කියාගන්නා අතලොස්සකගේ ජීවනෝපායයක්‌ය යන කරුණ උතුරේ දෙමළ තරුණයින් විසින් වටහා ගනිමින් සිටින බවට හොඳම උදාහරණය අරුන් ය. කඳුල වැඩසටහනේ බ්‍රදර් චාල්ස් බෙදුම්වාදයට විරුද්ධව යාපනේත්, ලන්ඩන්වලත් කතා කරමින් සිංහල-දෙමළ සංහිඳියාව ගොඩනඟමින් සිටී. මඩකලපුවේ අරුන් තම්බිමුත්තු කලක සිටම දෙමළ බෙදුම්වාදයට විරුද්ධව පෙනී සිටියේය.
මේ සියල්ලටම වඩා වැදගත් භූමිකාව වන්නේ හාමුදුරුවරු දෙමළ ජනයා අතරට යාමට ගත් තීරණයය. උතුරේ හරි ජනයා තබා ඉන්දියාවේ ඩලිත් ජනයා බුද්ධාගමට හැරවීමටවත් ලංකාවේ හාමුදුරුවරු මැදිහත් නොවීය. අම්බෙඩ්කාර් එය කලාට පසුවවත් අන්‍යාගමීකරණය හාමුදුරුවරුන්ට අකැපය. පෙඩරල්කාරයින් කහ සිවුරට බයවූයේ මාක්ස්වාදීන් ඊට බයවූ අන්දමටමය. මේ නිසාම හමුදුරුවරු කලේ ඔවුන් සඳහා ඉල්ලීමක් තිබූ ජර්‌මණිය, ප්‍රංශය, ඇමෙරිකාව, ජපානය යන රටවලට යාමය. රතන හා ඥානසාර හාමුදුරුවරු මෙම අළුත් සමාජ සේවා ක්‍රමයේ (දෙමළ ජනයා බුද්ධාගමට හැරවීමට නොව), දෙමළ ජනයාට අතහිත දීමේ මූලිකත්‌වය ගෙන ඇති සේ පෙනේ. එක අතකින් චන්ද්‍රිකාත්, අනිත් පැත්තෙන් මනෝ ගනේෂනුත් කරගෙන ගිය සංහිඳියා නම් බොරු මුදල් නාස්තිය වෙනුවට ඒවා විසුරුවා හැර දැනටමත් මතුවෙමින් පවතින මේ සිංහල-දෙමළ බැඳීමට උපකාර කිරීමට ජනාධිපති ගෝඨාභය අවධානය යොමු කරතැයි සිතමු.
1840 ස් ගණන් වල වලානේ සිරි සිද්ධාර්‍ථ නාහිමියන් පානදුරේ සිට රත්මලානට ගොස් පරම ධම්ම චේතිය පිරිවෙන ආරම්භකලේ සටන් බිමේ පෙරමුණට (කොළඹට) යායුතුයයි කියමින්‌ය. උන්වහන්සේගේ ගෝලයෝ විද්‍යෝදය-විද්‍යාලංකාර මහ පිරිවෙන් දෙක පිහිටුවේය. දශකයකින් දෙකකින් ලංකාවෙන් බුද්ධාගම නැතිවී යනවායයි ජේම්ස් ද අල්විස් අනාවැකි පලකලේ මේ කාලයේය. අන්තිමේදී 1873 දී පානදුරා වාදයෙන් ලංකාවේ බුද්ධාගම සුරැකුණේය. සියළු සත්‌වයෝ (මිනිසුන් පමණක් නොව) නිදුක් වෙත්‌වා යයි කියන එකම ආගම බුදු දහම නොවේද? මතවාදයෙන් බෙදුම්වාදය හා ශාරියාවාදය පරාද කිරීමේ කාර්යය කිරිමේ දැණුම, දැකුම, අධිෂ්ඨානය හා වටිනා කාලය ඇත්තේ සිල්වත්, විනයධර, භික්‍ෂූන්ටය. එය ඔවුන්ට භාරදීම සිංහල දෙමළ පාසැල්වල ඉගැන්‌වීම, මුත්තයියා මුරලිතරන්‌ව උතුරේ ආණ්ඩුකාරයා ලෙස පත්කිරීම වැනිම ඥානාන්‌විත ක්‍රියාවකි.
චන්ද්‍රසිරි විජයවික්‍රම, LL.B,.Ph.D .( [email protected] )