මේ වන විට මහත් ආන්දෝලනයකට ලක්ව ඇති හියුමන් ඉමියුනොග්ලොබියුලීන් ගනුදෙනුව සම්බන්ධයෙන් දේශපාලන අධිකාරිය වෙත එල්ල වන වන මූලිකම චෝදනාවක් වන්නේ අදාළ ගනුදෙනුව සිදුවූ 2022 සැප්තැම්බර් මාසය වන විට මෙරට රජයේ සෞඛ්‍ය පද්ධතිය තුළ ප්‍රමාණවත් පරිදි ඖෂධ තිබියදී ඖෂධ ගණනාවක් සම්බන්ධයෙන් ව්‍යාජ හිගයක් මවා පා කැබිනට් මණ්ඩලය ද නොමග යවා ඒ මුවාවෙන් ප්‍රමාණවත් තරම් සංචිත පැවති හියුමන් ඉමියුනොග්ලොබියුලීන් ඹෟෂධය (Human Immunoglobulin IV5g-6g) හදිසි ප්‍රසම්පාදන ක්‍රියාවලියක් ඔස්සේ මිලදී ගත්තේය යන්නයි.
මෙම ගනුදෙනුවට ආසන්න කාලවකවානුවේ මෙරට ඖෂධ හිගයක් තිබුනේද යන්න පිළිබදව අදහසක් ලබා ගැනීම සදහා මෙරට ඖෂධ හිගය සම්බන්ධයෙන් ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ වාර්තා, ජනමාධ්‍යයේ පළ කළ පුවත් පිළිබදව සහ ඉන් පසුව තොරතුරු දැන ගැනීමේ පනත යටතේ අප වෙත ලැබුණු ඖෂධ සංචිත පිළිබද වාර්තා ද ඔස්සේ විමර්ශනයක් කිරීමට අප අදහස් කළෙමු.
ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය සහ ජනමාධ්‍ය විසින් ඒ පිළිබදව සාකාච්ඡා කළ අවස්ථා කිහිපයක් සම්බන්ධ උදාහරණ පහත දක්වා ඇත.
- Health emergency appeals/ 2022 World Health Organization (ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය)
“As of October 2022, 150 essential medicines were out of stock, including blood thinners, antibiotics, vaccines and cancer chemotherapy drugs. The shortages have severely affected the health care system and have curtailed operational capacity. Routine non-emergency surgeries, medical procedures and laboratory tests are often delayed or put on hold, and outpatient clinics have been unable to provide patients with necessary refills.”
- People are going to die’: crisis-hit Sri Lanka runs out of medicine – The Guardian, 31st May 2022
“Sri Lanka imports more than 80% of its medical supplies. Now almost 200 medical items are in shortage, including 76 essential, life-saving drugs, from blood-thinners for heart attack and stroke patients to antibiotics, rabies vaccines and cancer chemotherapy drugs. Essential surgical equipment and anaesthesia is running out so fast that the decision was made this week for only emergency surgeries, mostly heart and cancer patients, to go ahead. All routine surgeries – anything from hernias to swollen appendixes – have been put on hold. Some government hospitals have been instructed to only admit emergency patients.”
- Economic crisis | Drug shortages persist in Sri Lanka – The Hindu , 02nd November 2022
“Despite international lending agencies and bilateral partners, especially India, pumping in emergency credit, the health sector is still short of over 150 essential drugs.”
- දිවයින පුරා රෝහල්වල ඖෂධ හිඟය යළිත් උග්‍ර වී ඇති බව රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමය පවසයි- Newsfirst Sri Lanka, 2022 සැප්තැම්බර් 13
එහි මාධ්‍ය ප්‍රකාශක වෛද්‍ය චමිල් විජේසිංහ මහතා සඳහන් කළේල එම තත්ත්වය කොළඹ ජාතික රෝහලල පිළිකා රෝහල ඇතුළු සමස්ත රෝහල් පද්ධතියටම බලපා ඇති බවයිගරජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමය පවසන්නේල රෝහල්වල සියලුම ඖෂධ වර්ගවල හිඟයක් දක්නට ලැබෙන බවත් ඒ හේතුවෙන් රෝහල්වල එදිනෙදා කටයුතු සිදු කර ගැනීමට අපහසුතා මතුව ඇතැයි ද ඔහු සඳහන් කළේ යග
- බෙහෙත් හිඟය බරපතලයි – ඖෂධ 241 ක් හා ශල්‍ය ද්‍රව්‍ය 4800 ක හිඟයක් – දිවයින, 2022 ජුනි 26
එමෙන්ම මැයි මස 13 වැනිදා වන විට මාසයකටත් වඩා අඩු කාලයක් සඳහා පමණක් ප්‍රමාණවත්ව ඇත්තේ වැදගත් ඖෂධ වර්ග 14කින් 06ක් හා අත්‍යවශ්‍ය ඖෂධ වර්ග 646කින් 104ක් හා අත්‍යවශ්‍ය නොවන ඖෂධ වර්ග 486කින් 45ක් බව ද විගණනය මගින් අනාවරණය කර ඇත. මාසයකටත් වඩා අඩු කාලයක් සඳහා ප්‍රමාණවත්ව ඇති ශල්‍ය අයිතම් සංඛ්‍යාව 1102ක් වන අතර රසායනාගාර අයිතම් 385ක් බව ද විගණන වාර්තාවේ සඳහන් වේ. එමෙන්ම රෝග කාණ්ඩ 15ක් සඳහා භාවිතයට ගන්නා වැදගත් හා අත්‍යවශ්‍ය ඖෂධ වර්ග 179ක් වෛද්‍ය සැපයුම් අංශය තුළ හිඟව පවතින අතර සෞඛ්‍ය ආයතන තුළ හිඟව පවතින වැදගත් හා අත්‍යවශ්‍ය ඖෂධ වර්ග සංඛ්‍යාව 43කි. ආසාදන, හෘදල ස්නායු, ස්වසන, ආමාශ, ඇස, කන, නාසය, පිළිකා, ප්‍රසව හා නාරිවේද මුත්‍රා ආබාධ, මාංශපේශී හා සන්ධිරෝග වැනි රෝග සඳහා භාවිතා කරන ඖෂධ වර්ග හිඟව පවතියි. එමෙන්ම අන්තරායකර ඖෂධල පෝෂණ හා රුධිරයට බලපාන ඖෂධ ප්‍රතිශක්තිකරණ හා නිෂ්පාදන එන්නත්, අන්තරාසර්ග පද්ධතිය ආශ්‍රිත ප්‍රතිකාර, නිර්වින්දනල ප්‍රති විරෝධක සඳහා භාවිතයට ගන්නා ඖෂධ වර්ගවල හිඟයක් පවතින බවද විගණන වාර්තාවේ සඳහන් වෙයි. පිළිකා රෝග සඳහා භාවිතා කරන ඖෂධ වර්ග 85කින් 41ක හිඟයක් පවතියි.
- ඖෂධ හිගය උග්‍ර වෙයි – පැරණි ඖෂධ යළි භාවිත වන බවට වෛද්‍යවරුන්ගෙන් චෝදනා – වෛද්‍ය චමල් සංජීව Neth News, 2022 ඔක්තෝම්බර් 25
’අපි පහුගිය මාස එකොළහක කාලපරිච්ඡේදයක විද්‍යාත්මක කරුණු සහිතව පැහැදිලිව සෞඛ්‍ය අමාත්‍යවරයා හා සෞඛ්‍ය බලධාරීන්ට පෙන්නුම් කළා ඖෂධ හිගය වැඩි වර්ධනය වන බවත් පාලනය කිරීම සදහා ගත යුතු ප්‍රායෝගික වැඩ පිළිවෙළ සම්බන්ධව. හැබැයි අවාසනාව තමයි මේ නිලධාරීන් මේ දේශපාලකයන් දිගින් දිගටම තමන්ගේ තියන මුරණ්ඩුකම නිසා මේ කියන ප්‍රායෝගික වැඩපිළිවෙළ ගැන අවධානය යොමු නොකර කටයුතු කිරීම හින්දා අද රෝහල්වල ඖෂධ හිගය වැඩිවෙලා තියෙනවා. …….. ඖෂධවල හිගය නිසා අද බොහෝ පර්යන්ත රෝහල් මූලික රෝහල්වලට සිද්ධවෙලා තියෙනවා ඒ රෝගීන් ප්‍රධාන ජාතික රෝහල්වලට නැත්නම් ශීක්ෂණ රෝහල්වලට යොමු කරන්න. එතකොට ශීක්ෂණ රෝහල්වලත් සමහර ප්‍රතිජීවක ඖෂධවල හිගය නිසා ඒ රෝහල්වල වැඩ කරන විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් බරපතළ විදියට අපහසුතාවට පත්වෙනවා රෝගියාගේ ජීවිතය බේරා ගැනීම සදහා අපට නැවතත් අතීතයට ගිහිල්ලා මීට දශක ගණනාවකට පෙර දීපු සමහර ප්‍රතිජීවක ඖෂධ දැන් ලබා දෙන්න සිද්ධ වෙලා තියෙනවා.~~
- ඖෂධ හිඟය මිල පාලනය හා නියාමනයට පාර කියන ඖෂධ ප්‍රතිපත්තිය කුණු කූඩයට…
වෛද්‍ය ජේ.ජී චමල් සංජීව Newsfirst Sri Lanka, 2022 ඔක්තෝම්බර් 25
’ඖෂධ හිගය නිසා සමහරක් රෝහල්වල ඖෂධ නිකුත් කිරීම සීමා වෙලා තියෙනවා. මීට කලින් සති දෙකක් සති තුනක් දීපු ඛෙහෙත් ප්‍රමාණය අඩු දවස් ගාණකට තමයි දැන් දෙන්නේ…
- “නැතිව ම බැරි ඖෂධත් නෑ” – වෛද්‍ය චමල් සංජීව. මවුබිම 2023 පෙබරවාරි 25
“මේ වනවිට අත්‍යවශ්‍ය ම ඖෂධ පවා නැති බවත්ල සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ එදිනෙදා පවත්වාගෙන යාමට අවශ්‍ය වන පැරසිටමෝල්ල ඉන්සියුලින් වැනි ඖෂධ මෙන් මල කොලෙස්ටරෝල්ල අධිරුධිර පීඩනයල වකුගඩු රෝගල පිළිකා රෝගල අක්මා රෝගල ආදිය මෙන් ම උණ සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව සඳහා ගන්නා ඖෂධ සහ ප්‍රතිජීවක ඖෂධ පවා රෝහල්වල නැති බවත් ඔහු කියා සිටියේ ය”
- ඉවසුවා ඇති… – ඖෂධ හිඟයට බෙහෙත් වුවමනාය – දිවයින කතුවැකිය – 2022 සැප්තැම්බර් 20
මේ වනවිට රට තුළ බරපතළ ඖෂධ හිඟයක් ඇතිවී තිබේග ඒ බව කියනු ලබන්නේ අප නොව. රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමය මගිනිග ඔවුන් කියන පරිදි මේ ගෙවී යන අවසන් සති දෙකේදී එම ඖෂධ හිඟය ඉතා බරපතළ ලෙස වර්ධනය වී තිබෙන බවත් මේ නිසා නුදුරු අනාගතයේදී ඉතා දරුණු තත්ත්වයක් රට තුළ ඇතිවනු ඇත. වෛද්‍ය සංගමය රටට මෙසේ අනතුරු හඟවා සිටිමින් පවසන බරපතළ තත්ත්වය යනු රෝගීන් විශාල පිරිසක් අකාලයේ මිය යෑමට ඇති හැකියාවයි.
මේ වනවිට හෘදයාබාධ සඳහා දෙනු ලබන ඖෂධල පිළිකා නාශක ඖෂධල ප්‍රතිජීවක, ජලභීතිකා එන්නතල සර්ප විෂ සඳහා දෙනු ලබන එන්නත්, අක්ෂි කාච හා අක්ෂි රසායන ඇතුළු සෑම ලෙඩකටම පාහේ දෙනු ලබන අත්‍යවශ්‍ය ඖෂධ 130 ක් පමණ මෙසේ හිඟව පවතින බවත්, වෛද්‍ය උපකරණ හා වෛද්‍ය රසායනික ද්‍රව්‍ය හිඟයද ඊට නොදෙවෙනිව බලපා ඇති බවත් ඔවුහු අවධාරණය කරති.
ජනමාධ්‍යයේ පළ වන අදහස් මත පමණක් සත්‍ය අනාවරණය කර ගැනීම වගකිවයුතු මාධ්‍ය ආයතනයක් වශයෙන් අපට සුදුසු නොවන හෙයින් අදාළ කාලවකවානුවේ වෛද්‍ය සැපයුම් අංශයේ (Medical supplies Division) සහ රජයේ රෝහල්වල පැවති ඖෂධ සංචිත පිළීබද දත්ත පිළීබද විමර්ශණයක් අප විසින් සිදු කළෙමු. මේ විමර්ශණය සදහා 2016 අංක 12 දරන තොරතුරු දැන ගැනීමේ පනත යටතේ නිකුත් කරන ලද රජයේ රෝහල්වල ඹෟෂධ ගබඩාවන්හී ඹෟෂධ තත්වය පෙන්නුම් කරනEssential Pharma Items Institutional Stock Position as at 26.09.2022 සහ වෛද්‍ය සැපයුම් අංශයේ ඹෟෂධ සංචිතයේ තත්වය පෙන්නුම් කරන Essential Pharma Items Institutional Stock Position as at 26.09.2022 යන ලේඛණ පාදක කර ගත්තෙමු.
ඒ අනුව අපට පෙනී ගියේ එම 2022 සැප්තැම්බර් 26 වන දින වන විට එනම් ප්‍රශ්නගත හදිසි ප්‍රසම්පාදනය කැබිනට් මණ්ඩලයේ අනුමැතිය සදහා ඉදිරිපත් කළ දිනයේ මෙරට රජයේ රෝහල් සදහා ඹෟෂධ ඛෙදා හරින රජයේ වෛද්‍ය සැපයුම් අංශයේ මධ්‍යම ගබඩාවෙහි සහ රජයේ රෝහල්වල ඹෟෂධ ගබඩාවන්හී මෙම හියුමන් ඉමියුනොග්ලොබියුලීන් (Human Immunoglobulin IV5g-6g) ඹෟෂධයෙන් ඉතිරිව පැවත ඇත්තේ එන්නත් කුප්පි (vials) 4975 ක් පමණක් බවයි. ඒ රජයේ වෛද්‍ය සැපයුම් අංශයේ මධ්‍යම ඖෂධ ගබඩාවෙහි එන්නත් කුප්පි 1310 සහ රජයේ රෝහල්වල එන්නත් කුප්පි 3665 ක් වශයෙනි.
ශ්‍රී ලංකාවෙහි රජයේ රෝහල් පද්ධතිය සදහා මෙම හියුමන් ඉමියුනොග්ලොබියුලීන් ඹෟෂධයෙහි මාසික අවශ්‍යතාවය එන්නත් කුප්පි 7500ක් පමණ බව ද එම දත්ත තුළින්ම අනාවරණය වේ. එනම් 2022 සැප්තැම්බර් 26 දින වන විට රජයේ සෞඛ්‍ය පද්ධතිය තුළ එම ඖෂධය පැවතී ඇත්තේ දින 20 කට පමණක් ප්‍රමාණවත් වන පරිදි ය.
මෙම සියළු කාරණා දෙස බැලීමේදී එළඹිය හැකි පැහැදිලි නිගමනය වන්නේ හියුමන් ඉමියුනොග්ලොබියුලීන් ඹෟෂධය (Human Immunoglobulin) මෙරට රජයේ රෝහල් සදහා මිලදී ගැනීමේ ඉතාම හදිසි අවශ්‍යතාවයක් 2022 සැප්තැම්බර් මස 26 දින වන විට පැවති බවයි.
එපමණක් නොව අත්‍යාවශ්‍ය ඹෟෂධ වර්ග 182 ක හිගයක් 2022 සැප්තැම්බර් මස 26 දින විට පැවති බව ද දත්ත පෙන්නුම් කරයි. සමස්තයක් වශයෙන් පෙනී යන්නේ 2022 සැප්තැම්බර් මාසය වන විට ඹෟෂධ වර්ග ගණනාවක දැඩි හිගයක් මෙරට තුළ පැවති බවයි.
සිහි කල්පනාවක් ඇතිව 2022 වර්ෂයේ දී මෙරට ජීවත් වූ කිසිවෙකුට එකළ මෙරට පැවති අර්බුදකාරී තත්වය පිළිබදව අමතක විය නොහැකි අතර ඉන්ධන හිගය මෙන්ම ජනතාව වඩාත් පීඩාවට සහ කැළඹීමට පත් කළ හිගයක් වූයේ ඖෂධ හිගයයි. ඒ පිළිබදව ජනමාධ්‍ය අවකාශය පරීක්ෂාවට ලක් කළහොත් ඕනෑතරම් උදාහරණ අද පවා දැක්විය හැකිය. නමුත් මේ වන විට ඇතැමුන් මැරිලා උපන්නාක් මෙන් හැසිරෙන්නේ එම කාලවකවානුව ඉතා සාමාන්‍ය කාලවකවානුවක් බවත් කිසිදු ඖෂධ හිගයක් මෙරට තුළ එම අවස්ථාවේ නොතිබූ ගානට ය. මේ දෙස මධ්‍යස්ථව බැලීමේදී පෙනී යන්නේ තමන්ගේ අගතිගාමී දේශපාලන අරමුණු සාක්ෂාත් කරගැනීම සදහා ඇතැමුන් විසින් කරුණු හිතා මතාම යටපත් කිරීමට යත්න දැරීම මිස අන් යමක් නොවේ.
මෙරට ඖෂධ ජාවාරම, මීඩියා අවකාශය ලබා ගැනිමේ අරමුණෙන් යුතුව ඇස් නිලංකාර කරවන හෙඩ් ලයින් බලාපොරාත්තුවෙන් වෙනත් දිසාවන්ට සාක්ෂි රහිතව හැරවීමෙන්් ඒ භයානක මාෆියාව තුළ සිටින ඇත්ත ජාවාරම්කරුවන් ආරක්ෂා වන බව අපගේ අවංක හැගීම බව මේ අවස්ථාවේ සටහන් කළ යුතු ය.